Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Çocuklarda tuvalet eğitimi çocuğumuzun tuvaletini uygun yerde ve uygun zaman yapmayı öğrenmesini içerir. Tuvalet eğitimini tamamlayan çocuk artık bez takmaz. Gelişim yolculuğunda önemli bir atım atmış olur. Çocuklara tuvalet eğitimi genellikle çocuk 18-36 aylıkken verilir. Tuvalet eğitimine başlamadan önce çocukta bir tuvalet farkındalığının ve tuvalet yapma yeterliliğinin (bilişsel, fiziksel ve duygusal) oluşmuş olması gerekir. Çocukların büyük bir kısmı 24 aylık olduktan sonra tuvalet eğitimini almaya hazır hale gelir. Tuvalet eğitimiyle birlikte çocuk ebeveynine ya da bir başkasına ihtiyaç duymadan kendi başına tuvaletini yapabilir, oyun oynamak gibi tek başına yapabileceği bir beceri kazanır, bağımsızlığı artar ve birey olma farkındalığı oluşmaya başlar.

Tuvalet Eğitimi İçin En Uygun Zaman

Her çocuğun hem fiziksel hem duygusal gelişim yolculuğu birbirinden farklıdır. Çocuğun idrarını tutabilmesi için bazı kas dokularının gelişmiş olması gerekir. Sfinkter adı verilen kas grubu idrarı ve dışkıyı tutma, kasılarak bırakma işlevi görür. Bu kas dokusu yaşamın ilk yıllarında yavaş yavaş tam çalışır hale gelir. Diğer bir gereklilik ise çocukta problem çözme becerisinin gelişmesidir. Çünkü çocuğun, tuvaletinin geldiğini anlaması, lazımlığını bulması ve tuvaletini yapması gerekir. Ayrıca konuşmanın da bir nebze gelişmiş olması beklenir. Tuvalet ihtiyacı gelen çocuk bunu ebeveynine iletebilmeli gerektiğinde yardım istemelidir. Genellikle 2 yaşından sonra bu beceriler işlevsel hale gelir ve çocuğa tuvalet eğitimi verilir. Bu bazen biraz daha erken olabileceği gibi bazen 3 yaşını da bulabilir. Rektum ve anüs kasları en erken bebek 18 aylık olduğunda gelişir. Mesane ve üretra kaslarının gelişimi ise genellikle çocuk 24 aylık olduğunda tamamlanır. Öte yandan çocuk artık 2 yaşına gelmiş olsa bile tuvalet eğitimine başlamak için acele edilmemesi gereken anlar olabilir.  Eve yeni doğmuş bir kardeş geldiyse, ebeveynler arasında ayrılık yaşandıysa, evde stresli bir ortam varsa, çocuğun kendisinde ya da evde bir hastalık söz konusuysa tuvalet eğitimine başlamak bir süre ertelenebilir.

Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olup olmadığını ölçmek için ebeveynlerin bazı basit soruları yanıtlaması yeterlidir.

• Tuvalete gidip oturabilir mi?
• Pantolonunu indirip kaldırabilir mi?
• 2 saat kadar idrar yapmadan durabiliyor mu?
• Basit yönlendirmeleri anlayıp uygulayabiliyor mu?
• İç çamaşırı giymeye hazır mı?

Ayrıca tuvalet eğitimi almaya hazır olan çocuk bu durumu bazı hal ve hareketlerle gösterebilir. Bunlar nelerdir?

• Bezi ortalama 2 saat kuru kalır ve/veya uyandığında bezi kurudur.
• Tuvaleti için gizli bir yer arar (koltuk arkası, masa altı).
• Eğilip kalkma gibi fiziksel becerileri gelişmiştir.
• Sizinle birlikte tuvalete gelmek ister, bez takmak istemez hatta rahatsızlık duyar.

Ebeveynlere Tuvalet Eğitimi İçin Tavsiyeler

• Lazımlık alırken birlikte seçin. Sevdiği bir rengi ve modeli almaya çalışın. Lazımlığı tuvalete koyun.
• Lazımlığın ne işe yaradığını anlatın. Artık bez takmasına gerek olmadığını, rahat rahat hareket edebileceğinden bahsedin.
• Tuvaleti olmasa da 2 saate bir lazımlığa oturtun.
• Uykudan kalkınca ve yatmadan önce tuvalete götürün. Tuvaletini yapması için acele ettirmeyin. “Yaptın mı, bitti mi” gibi sorular sormayın.
• Bezi tamamen bırakın. Eğitimin ilk 2-3 günü altına kaçırma olabilir.
• Gece alt ıslatma olmaması için yatmadan 1-2 saat önce sıvı alımını kesin. 2 saatte bir uyandırarak tuvalete götürün. Bu süre içinde gece alt ıslatma olabilir. Zamanla gece tuvalet yapma alışkanlığı bir düzene girer.
• Tuvalet eğitimini ertelemeyin. Çocuk tuvalet eğitimini 4 yaşından sonra alırsa kabızlık, idrar tutma gibi sorunlar izlenebilir.

Doktora Başvurmak Gerekir mi?

Tuvalet eğitiminde yaşanan bir sorun nedeniyle hekime nadiren gitmek gerekir. Bunlar nelerdir? Çocukların yaklaşık %2’sinde enürezis (alt ıslatma) olur. Ancak bu 5 yaşına kadar bir problem olarak değerlendirilmez. Çocuklarda alt ıslatma 5 yaşına kadar normal kabul edilir. Enkoprezis (dışkı kaçırma) ve tuvalete yapmayı reddetme gibi istenmeyen farklı durumlar da olabilir. Bunlar zaman içinde kaybolacağı gibi inatçı da olabilir. Bu durumu bir çocuk ürolojisi uzmanıyla görüşmek gerekir.